Seydlitz Włodzimierz Roman (1890–1940), prawnik, bankowiec, działacz ruchu spółdzielczego. Ur. 11 I w Poznaniu, był synem Władysława (1857–1906), introligatora i wytwórcy pieczątek, współzałożyciela i pierwszego prezesa poznańskiego «Sokoła» (1886–7), i Marii z Kaniewskich.
W l. 1900–9 S. chodził do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie zdał maturę. W okresie gimnazjalnym należał do tajnej organizacji samokształceniowej – Tow. Tomasza Zana, a w r. 1917 wszedł w skład «Komisji Starszego Społeczeństwa» tej organizacji. Od maja 1909 przez jeden semestr studiował prawo i administrację państwową na uniwersytecie berlińskim, a od października t. r. przez 5 semestrów na uniwersytecie wrocławskim. Na podstawie rozprawy pt. Die angebliche Beschränkung des ordentlichen Rechtswegs durch das deutsche Gerichtsverfassungsgesetz (P. 1912), napisanej pod kierunkiem O. Fischera, otrzymał 12 VII 1912 stopień doktora praw; za pracę tę na konkursie naukowym uzyskał pierwszą nagrodę i zwolnienie z opłaty promocji doktorskiej. W czasie studiów był członkiem zarządów i jednym z najaktywniejszych działaczy młodzieżowych organizacji niepodległościowych «Pet» (Przyszłość) i «Zet» (Związek Młodzieży Polskiej).
Po studiach przez dwa lata S. pracował w niemieckim banku E. Heimanna we Wrocławiu, a od 1 IV 1914 w Środzie jako członek zarządu Banku Ludowego założonego przez ks. Augustyna Szamarzewskiego. Stał się najbliższym współpracownikiem ks. (późniejszego biskupa) Stanisława Adamskiego w Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu (od r. 1920 Związku Spółdzielni Zarobkowych i Gospodarczych – ZSZiG). Dn. 1 X 1916 został sekretarzem patronatu, a po śmierci Pawła Spandowskiego w sierpniu 1918 objął kierownictwo biura. Brał udział (jak podaje J. Paluszkiewicz) w zjeździe organizacyjnym Związku Patriotycznego 1 XI 1918 w Lublinie. Działał w Naczelnej Radzie Ludowej wyłonionej 11 XI t. r. w Poznaniu. Był delegatem z Poznania do Sejmu byłej Dzielnicy Pruskiej, uczestniczył w konferencjach działaczy polskiej spółdzielczości i pełnił funkcję zastępcy kierownika Urzędu Organizacji Pożyczki Państwowej. Od r. 1920 był zastępcą patrona (prezesa) ks. S. Adamskiego i faktycznie od tego czasu samodzielnie kierował ZSZiG. W dn. 26 XI 1924 ponownie został wybrany na jednego z dwóch wicepatronów. Na dorocznym zjeździe reprezentantów Spółdzielni Rolniczych należących do ZSZiG w Poznaniu, 14 IV 1924 wygłosił referat pt. O potrzebach finansowych >Rolników< i o konieczności podwyższenia kapitałów udziałowych.
S. zabiegał o współdziałanie i zespalanie rozdrobnionych organizacji spółdzielczych, będąc zarazem zwolennikiem ewolucyjnej, a nie nagłej centralizacji krajowych rolniczych związków spółdzielczych z trzech zaborów. Doprowadził do zorganizowania 27 XI 1924 w Poznaniu Kongresu Spółdzielni, który wyłonił federację związków pn. Unia Związków Spółdzielczych w Polsce (UZS) z siedzibą w Poznaniu, zrzeszającą cztery główne krajowe związki rewizyjne: ZSZiG w Poznaniu, Związek Spółdzielni Polskich w Warszawie, Związek Rewizyjny Spółdzielni Kółek Rolniczych w Krakowie i Małopolski Związek Spółdzielni we Lwowie. Poza tym do UZS należały centrale finansowe i handlowe związków (w r. 1932 łącznie ok. 750 spółdzielni kredytowych). Na kongresie tym S. referował statut UZS, który po uwzględnieniu poprawek został przyjęty; prezesem został obrany ks. S. Adamski, a S. pierwszym jego zastępcą. Na sejmikach ZSZiG w dn. 9 XI 1927, 26 XI 1930 i 19 XII 1933 był wybierany na patrona Związku (pozostał nim do 31 III 1935). Na dorocznym zjeździe UZS 18 IX 1930 S. został wybrany na prezesa w miejsce ustępującego z prezesury ks. Adamskiego.
Od r. 1934 S. zabiegał o dalszą reorganizację i konsolidację ruchu spółdzielczego w kraju, wygłaszał referaty na ten temat na zjazdach regionalnych, m. in. 12 VI 1934 w Katowicach i 21 VI t. r. w Grudziądzu. Na sejmiku spółdzielni 22–23 X t. r. w Poznaniu przedstawił referat pt. Sprawa reorganizacji ruchu spółdzielczego, a 30 XI t. r. doprowadził do zjazdu przedstawicieli central zgrupowanych w UZS i w Zjednoczeniu Związków Spółdzielni Rolniczych. Na zjeździe tym postanowiono utworzyć wspólny Związek Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych Rzeczypospolitej Polskiej (ZSRiZGRP) z siedzibą w Warszawie i 6 Okręgami. S. został wybrany na wiceprzewodniczącego komitetu organizacyjnego. Na pierwszym posiedzeniu Rady Głównej (RG) nowego związku, 23–24 I 1935 w Warszawie, uchwalono likwidację UZS, a S-a jednogłośnie obrano stałym prezesem RG. W dn. 9 III 1935 przewodniczył jako prezes (od r. 1930) Rady Nadzorczej (RN) walnemu zgromadzeniu Spółdzielni Wydawniczej UZS i przekształcił ją w Związkową Spółdzielnię Wydawniczą ZSRiZGRP. I Walny Zjazd Delegatów ZSRiZGRP 18 XII t. r. zatwierdził prezesurę S-a. S. przeniósł się 15 II 1936 do Warszawy. W dn. 17 III 1937 wszedł w skład utworzonych wtedy: Komisji Prawniczej i Komisji Dyscyplinarnej RG ZSRiZGRP. Był także członkiem Rady Okręgowej ZSRiZGRP w Poznaniu i na jego walnych zgromadzeniach (ostatnie odbyło się w czerwcu 1939) składał sprawozdania z działalności RG, podobnie jak na walnych zjazdach delegatów Rad Okręgowych z całego kraju (ostatni, IV, odbył się 24 XI 1938). W okresie przed drugą wojną światową Związek obejmował 5 497 spółdzielni i 1 645 000 członków.
Od r. 1921 był S. członkiem RN, w l. 1927–32 kuratorem, w l. 1933–5 prezesem Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu, od r. 1930 członkiem Rady Banku Polskiego w Warszawie. Od 1 V 1935 do r. 1939 wchodził do Komisji Naukowej Spółdzielczego Instytutu Naukowego w Warszawie. Był członkiem RN (1925–7), a od listopada 1927 kuratorem S. A. Centrali Rolników w Poznaniu, od r. 1925 członkiem, a w l. 1928–38 prezesem RN Związku Gospodarczego Spółdzielni Mleczarskich w Poznaniu, członkiem Rady Wielkopolskiej Izby Rolniczej (m. in. w r. 1933), członkiem RN Spółki Osadniczej w Poznaniu; był wiceprezesem (1935–9) Związku Izb i Organizacji Rolniczych RP, od r. 1927 członkiem RG Wielkopolskiego Tow. Kółek Rolniczych, przewodniczącym Syndykatu Akcjonariuszy Banku Związku Spółek Zarobkowych S. A. w Poznaniu (1938–9), członkiem Rady Państwowego Instytutu Eksportowego w Warszawie i Rady Handlu Zagranicznego oraz innych towarzystw.
S. brał udział w zjazdach zagranicznych, m. in. w VIII Międzynarodowym Kongresie Mleczarskim (Londyn, czerwiec-lipiec 1928), w walnych zgromadzeniach Komisji Spółdzielczej Międzynarodowego Związku Rolniczego (Antwerpia – sierpień 1930, Praga – czerwiec 1931, lipiec 1938).
W l. 1921–39 był S. członkiem Państwowej Rady Spółdzielczej przy Min. Skarbu i należał do trzech jej Komisji (Prawnej, Podatkowej i Rewizyjnej). Współpracował od r. 1919 z Komisją Prawniczą Min. Skarbu pod kierunkiem prof. Władysława Wróblewskiego, która przygotowywała projekt polskiej ustawy o spółdzielczości, uchwalony w październiku 1920. Od r. 1932 należał do powołanej wówczas Komisji Studiów nad Ustawodawstwem Spółdzielczym, która przy udziale Mariana Rapackiego i Stanisława Augusta Thugutta opracowywała całokształt ustawodawstwa spółdzielczego.
W l. akad. 1928/29–1934/35 S. wykładał w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu przedmiot „Spółdzielczość w Polsce”, a w l. 1936–9 był prezesem Kuratorium tej uczelni (od r. 1938 Akademii Handlowej).
S. był jednym z najwybitniejszych teoretyków i praktyków polskiej spółdzielczości Drugiej Rzeczypospolitej, w szczególności na terenach ziem Polski Zachodniej. Reprezentował orientację polityczną Chrześcijańskiej Demokracji i opowiadał się za współpracą z rządem. Był zwolennikiem uzyskania przez Polskę kolonii. Uczestniczył w r. 1936 w jubileuszowym zjeździe na 50-lecie «Zetu» w Warszawie.
Od początku swojej działalności zawodowej S. ogłaszał artykuły w prasie fachowej na tematy reformy spółdzielczej i historii ruchu spółdzielczego. Ogłosił m. in. Drugie dwudziestopięciolecie istnienia Banku Ludowego w Środzie (w: „Bank Ludowy w Środzie. Pięćdziesięciolecie 1866–1916”, P. 1916), Bank Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu (P. 1921) oraz Bank Związku Spółek Zarobkowych. Pogląd na 50-cioletnią działalność („Spółdzielczy Przegl. Nauk.” 1937 z. 1 i 2 oraz osobno). Częstym tematem prac S-a były sprawy ustawodawstwa bankowego i spółdzielczego w kraju: Ustawa bankowa a spółdzielnie kredytowe („Poradnik Spółdzielni” 1925 nr 3), Uwagi do projektu nowelizacji ustawy o spółdzielniach i reorganizacji spółdzielczości w Polsce (P. 1933), Problemy kooperacji rolnej z uwzględnieniem stosunku do organizacji zawodowo-rolniczych (P. [b.r.w.]). Do innych ważniejszych publikacji S-a należą: Banki ludowe a miejscowe spółki związkowe („Poradnik Spółdzielni” 1920 nr 12), O kredycie w Banku Polskim i racjonalnym jego zużyciu (tamże 1924 nr 11), Zwiastuny kryzysu (tamże nr 12), Rola spółdzielni kredytowych w obecnej organizacji pieniężnej (tamże 1926 nr 24), Spółdzielczość w Polsce (w: „Bilans gospodarczy dziesięciolecia Polski Odrodzonej”, P. 1929 II), Międzynarodowa Komisja Rolnicza i Komisja Specjalna dla spółdzielczości („Poradnik Spółdzielni” 1930 nr 17), Konsolidacja spółdzielczości w Małopolsce (tamże 1931 nr 4), Dokąd zmierza spółdzielczość w Polsce (tamże 1933 nr 13), Problemy kooperacji rolnej z uwzględnieniem stosunku do organizacji rolniczych (P. [b. r. w.]), Aktualne zagadnienia ruchu spółdzielczego na Pomorzu (Tor. [b. r. w.]).
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. znalazł się na wschodnich terenach zaanektowanych przez ZSRR. W czasie zsyłki w r. 1940 w głąb ZSRR zmarł w transporcie na dur plamisty. Odznaczony był m. in. Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta (1929).
Z małżeństwa (od r. 1937) z Felicją Kaczorowską S. dzieci nie miał.
Starszy brat S-a Mieczysław (1888–1954), prawnik, był wicewojewodą pomorskim (a przez kilka tygodni w r. 1928 p. o. wojewodą), od lutego 1937 wicewojewodą stanisławowskim. Młodszy brat Bogusław (1899–1971) był wziętym poznańskim adwokatem.
Maciejewska H., Bibliografia gospodarki Wielkopolski w latach 1919–1939, P. 1991 s. 35, 40, 208; Wójcik J., Bibliografia wydawnictw spółdzielczych, Cz. I za okres do 1939 roku, W. 1962; Enc. gosp., II; Łoza, Czy wiesz kto to jest? (Uzupełnienia i sprostowania) (fot.); Wpol. Słown. Biogr.; – Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 1926–1976, W.–P. 1976; Bank Ludowy w Środzie. Pięćdziesięciolecie 1866–1916, P. 1916 s. 64 (fot.), 88, 105; Majewski J., Spółdzielczość oszczędnościowo-pożyczkowa w Wielkopolsce i na Pomorzu 1918–1939, W. 1965; Markwicz A., 100 lat historii organizacji Tow. Tomasza Zana, Londyn 1975; Piskorski T., W pięćdziesiątą rocznicę powstania „Zetu”, W. 1937; Rusiński W., Zarys historii polskiego ruchu spółdzielczego, Cz. II: 1918–1939, W. 1980 (fot.); Światło A., Spółdzielczy Instytut Naukowy 1919–1939, W. 1973 s. 31, 38, 56, 140; Wyższa Szkoła Handlowa w Poznaniu, P. 1935 s. 14, 27; Z dziejów spółdzielczości polskiej, W. 1971 s. 182, 187, 214, 218–19, 225–6, 233–4, 245, 250; – Bericht der Fakultäten über die an der Königlichen Universität zu Breslau gestellten Preisaufgaben, Breslau den 27. Januar 1912 s. 6–7; Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, P. 1918 s. 106; Informator Spółdzielczy Towarzystwa Kooperatystów, W. 1932 s. 20, 22; Jahresbericht des Königlichen Marien-Gymnasiums zu Posen für das Schuljahr 1907/08 s. 22 (dot. brata Mieczysława); toż, za 1908/09 s. 20; 50 Sprawozdanie z czynności w r. 1935 Banku Związku Spółek Zarobkowych S. A., Gd. 1936 s. 16 (fot.), 22, 24; Rocznik polskiego przemysłu i handlu, W. 1938 poz. nr 544, 7790; Wachowiak S., Czasy, które przeżyłem. Wspomnienia z lat 1890 1939, W. 1983; Wyższa Szkoła Handlowa w Poznaniu, Spis wykładów na r. akad. 1930/31–1934/35; – „Dzien. Pozn.” 1927 nr 259 s. 6; „Kupiec” 1927 nr 52 s. 1318–20; 1930 nr 50 s. 1176; „Kur. Poranny” 1939 nr 82 s. 9 (biogram, fot.); „Kur. Pozn.” 1927 nr 511 s. 3, nr 512 s. 4, nr 513 s. 3, 1929 nr 393 s. 3, nr 394 s. 4, nr 521 s. 1, nr 522 s. 6, nr 572 s. 8, 1935 nr 472 s. 4, 1936 nr 560 s.10, 1937 nr 64 s. 1 (dot. brata, Mieczysława), 1938 nr 543 s. 7, 1939 nr 111 s. 13, nr 151 s. 14 (życiorys S-a); „Orędownik” (P.) 1912 nr 24 s. 2, nr 119 s. 2 (dot. brata, Mieczysława), 1936 nr 231 s. 3; „Poradnik Gospodarski” 1933 nr 52–53 s. 532, 1939 nr 16 s. 269–70 (życiorys S-a, fot.); „Poradnik Spółdzielni” 1922 nr 3–4 s. 40, nr 9 s. 140–2, 1923 nr 5 s. 59, 1924 nr 6 s. 97–9, nr 22 s. 365–7, 1927 nr 8 s. 138–9, nr 22 s. 393–7 (m. in. życiorys S-a), 1930 nr 17 s. 415, 1931 nr 5 s. 107, nr 24 s. 541, 543, 1932 nr 1 s. 2, 5, nr 22 s. 510, 514, 1933 nr 11 s. 279–80, 1934 nr 1 s. 4–6, nr 10 s. 238, nr 13 s. 344–5, nr 21 s. 503–7, 1935 nr 3 s. 37–41, nr 6 s. 115–16, 1936 nr 1 s. 7–8, nr 12 s. 2–3, nr 23 s. 2–3, 14–15, 1937 nr 3 s. 15, nr 7 s. 14, nr 23 s. 1–2, 10–14, 1938 nr 23 s. 1–3, 1939 nr 6 s. 197; „Rolnik Ekonomista” R. 2: 1927 nr 8 s. 376, R. 9: 1934 nr 9 s. 252, R. 10: 1935 nr 24 s. 771; „Rzeczpospolita Spółdzielcza” R. 3: 1923 nr 4 s. 171, nr 10 s. 415, 417, R. 5: 1925 nr 12 s. 531–3; „Spółdzielczy Przegl. Nauk.” 1932 z. 9 s. 34, z. 12 s. 39–41, 1933 z. 7 s. 5–6, z. 8 s. 41, 1935 z. 4–5 s. 51, 1936 z. 5 s. 58, 1937 z. 4 s. 55, z. 5 s. 62, 1938 z. 4 s. 64, 1939 z. 3 s. 51, z. 4 s. 49, z. 6–7 s. 79; „Tyg. Mleczarski” 1928 nr 26 s. 313, nr 31 s. 368–70, 1930 nr 39 s. 324, 1933 nr 27 s. 222, 1934 nr 19 s. 153, nr 22 s. 182–3, nr 26 s. 213, nr 44 s. 355, nr 48 s. 391, 1935 nr 5 s. 34, nr 10 s. 77–8; – AP w P.: Ewidencja ludności Poznania, Karta i księga meldunkowa, Zespół Gimn. Marii Magdaleny sygn. 823, 823a, 2133 (świadectwo maturalne); B. Raczyńskich: sygn. 2421 (Paluszkiewicz M., Słownik członków tajnych towarzystw, mszp.); – Dokumenty osobiste S-a w posiadaniu bratanicy, Marii Seydlitz w P. i jej informacje.
Andrzej Dzięczkowski